ΤΟ ΜΑΜΜΑΡΙ

Γενικά:

Το Μάμμαρι βρίσκεται 16 χιλιόμετρα δυτικά της Λευκωσίας, δίπλα στην Πράσινη Γραμμή. Συνορεύει με την Κοκκινοτριμιθιά που είναι στα νότια του χωριού, τη Δένεια στα δυτικά και τον κατεχόμενο Γερόλακκο στα ανατολικά. Το χωριό είναι στη νεκρή ζώνη. Βόρεια του χωριού είναι η κατεχόμενη από τα τουρκικά στρατεύματα περιοχή. Παρά το γεγονός ότι η γεωργική του γη συρρικνώθηκε σημαντικά, οι κάτοικοί του δεν το εγκατέλειψαν. Το Μάμμαρι βρίσκεται στο πάνω τμήμα της κοιλάδας του ποταμού Οβγού, κατά μήκος του οποίου είχαν αναπτυχθεί αρκετοί αρχαίοι οικισμοί. Φαίνεται ότι κατά την αρχαιότητα η περιοχή είχε κατοικηθεί, όμως δεν έγιναν συστηματικές ανασκαφές και έτσι δεν υπάρχουν αρκετές πληροφορίες για αυτόν τον αρχαιολογικό χώρο.

Ιστορία:

Το Μάμμαρι πρωτοκτίστηκε κατά τα μεσαιωνικά χρόνια. Πολλοί αναζητούν το όνομα κάποιου φεουδάρχη για να συνδέσουν το όνομα του χωριού. Μια εκδοχή αναφέρει ότι το όνομά του πιθανώς να το οφείλει στο επώνυμο της οικογένειας των ευγενών που το κατείχαν κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας.Ο οίκος των ευγενών αυτών περιλαμβάνεται στον κατάλογο ευγενών της Κύπρου ως Mammares (γαλλικά) ή Μammari (ιταλικά). Αναφορά στο όνομα του Μάμμαρι κάνει και ο Κυπριανός, ενώ ο Μας Λατρί αναφέρει τον P. Cazagnia Mamari^[2]. Ο Σακελλάριος υπαινίσσεται ότι ίσως το χωριό να πήρε το όνομα από τα μάρμαρα. «Της Λευκωσίας βορειοδυτικώς ου μακράν κείται κώμη Γερόλακκος, είτα δε κώμη Μάμμαρα, έχουσα 200 κατοίκους. Εν αυτοίς επί λόφων υπάρχουσι πολλοί αρχαίοι τάφοι».

Αρχικά το χωριό λεγόταν από το λαό τα κτήματα του Μάμμαρη. Το χωριό είναι επίσημα καταγραμμένο ως τα Μάμμαρη^[3]. Οι κάτοικοι χρησιμοποιούν την ονομασία Μάμμαρι. Το σπίτι του Κόμη ντε Μάμμαρη βρισκόταν στο κέντρο του χωριού. Η οδός μπροστά από το σπίτι φέρει το όνομα του Κόμη.

Ο ήρωας του χωριού, Σάββας Ροτσίδης

Ο Σάββας Ροτσίδης ήταν ο τελευταίος νεκρός του απελευθερωτικού αγώνα των Κυπρίων κατά των Άγγλων. Πολέμισε στα βουνά του Μαχαιρά. Είχε το ψευδώνυμο Πάλβης. Γεννημένος στο χωριό Μάμμαρι, σπούδασε αργότερα στην Εμπορική Σχολή Σαμουήλ. Εργαζόταν στην Ελληνική Μεταλλευτική Εταιρεία ως λογιστής και μετά ως αποθηκάριος στο μεταλλείο Μιτσερού. Ύστερα ενώθηκε με την ΕΟΚΑ και είχε ιδιαίτερη δράση. Αργότερα συλλήφθηκε και βασανίστηκε από τους Άγγλους. Όταν ήταν στο βουνό, κατέγραψε ένα ερασιτεχνικό θεατρικό έργο που παρουσίαζε τις διάφορες πτυχές του Αγώνα. Στις 24 Νοεμβρίου του 1958 έπεσε μαζί με ένα σύντροφό του σε ενέδρα Άγγλων και σκοτώθηκε σε ηλικία 22 ετών.